Na inicijativu Svetske zdravstvene organizacije i Međunarodnog udruženja za borbu protiv raka, svake godine, 4. Februar se obeležava kao Svetski dan borbe protiv raka. Ove godine kampanja se obeležava pod sloganom „Ja sam, ja hoću” i podseća kako i pojedinac i zajednica mogu da doprinesu smanjenju globalnog opterećenja malignim bolestima.
Povećano opterećenje rakom je posledica nekoliko faktora: ukupan porast broja stanovnika, produženo trajanje života, ali i učestalost određenih faktora rizika povezanih sa ekonomskim razvojem i stilom života. Uprkos činjenici da su preventivni programi u nekim zemljama doveli do značajnog smanjenja stopa obolevanja od nekih lokalizacija raka, podaci pokazuju da se i dalje većina zemalja još suočava sa povećanjem apsolutnog broja slučajeva malignih bolesti koji se kasno dijagnostikuju i zahtevaju dugotrajno lečenje i negu.
Prema najnovijim procenama Svetske zdravstvene organizacije i Međunarodne agencije za istraživanje raka, od malignih bolesti u svetu godišnje oboli 18,1 miliona ljudi i registruje se 9,6 miliona smrtnih slučajeva od svih lokalizacija raka godišnje. Tokom života, jedan od pet muškaraca i jedna od šest žena će oboleti od raka, a jedan od osam muškaraca i jedna od jedanaest žena će umreti od nekog oblika maligne bolesti. Rak pluća, rak dojke i rak debelog creva su vodeće lokalizacije raka u obolevanju i u umiranju. Ove tri vrste raka čine zajedno jednu trećinu novoobolelih i umrlih osoba od raka u svetu. Rak pluća je najčešće dijagnostikovan rak kod muškaraca i čini 14,5 % svih novih slučajeva raka i 22% svih smrtnih slučajeva od raka kod muškaraca. Potom slede karcinom prostate (13,5%) i kolorektalni karcinom (10,9%). Rak dojke je najčešće dijagnostikovan maligni tumor kod žena (čini 24,2% svih novootkrivenih slučajeva raka ) i vodeći uzrok smrti od raka kod žena (15%), a slede ga rak pluća (13,8%) i rak debelog creva (9,5%).
Srbija se prema proceni Međunarodne agencije za istraživanje raka svrstava u grupu zemalja sa srednjim rizikom obolevanja (nalazi se na 12. mestu od 40 zemalja Evrope) i visokim rizikom umiranja od malignih bolesti u Evropi (na drugom mestu odmah posle Mađarske).
Procenjena stopa obolevanja i umiranja kod žena u Srbiji, je viša u odnosu na druge zemlje zbog viših stopa obolevanja od raka grlića materice, raka dojke i pluća u odnosu na prosečne stope obolevanja od ovih oblika raka u Evropi. Procenjene stope umiranja od svih malignih tumora u Srbiji u odnosu na Evropu kod muškaraca su niže nego kod žena.
U Srbiji je 2016.godine od malignih bolesti obolela 40.241 osoba, dok je iste godine umrlo 21.526 osoba oba pola. Vodeći uzroci obolevanja i umiranja od raka u našoj zemlji gotovo su identični vodećim uzrocima obolevanja i smrtnosti od malignih tumora u većini zemalja u razvoju.
Na osnovu podataka Zavoda za javno zdravlje Pančevo, u Južnobanatskom okrugu, godišnje u proseku oko 1370 osoba oboli i 940 umire od malignih bolesti. Stope obolevanja i umiranja od malignih tumora u našem okrugu su veće kod muškaraca nego kod žena. Muškarci u našoj sredini najviše obolevaju i umiru od raka pluća, debelog creva i prostate, dok se kod žena maligni tumori najčešće lokalizuju na dojci, debelom crevu i plućima.
Distribucija broja obolelih i umrlih od malignih tumora po opštinama Južnobanatskog okruga 2018.god.
Od ukupnog broja obolelih od malignih bolesti u 2018.god u Južnom Banatu, najveći broj obolelih u muškoj populaciji bio je od karcinoma pluća 21,8%, debelog creva 16,5% i prostate 10,4%, dok je kod žena najveći broj obolelih od raka dojke 29,3%, debelog creva 10,9% i pluća 8,9%.
Od ukupnog broja umrlih od malignih bolesti u 2018.god u Južnobanatskom okrugu, u muškoj populaciji najveći broj smrtnih ishoda bio je od karcinoma pluća 34,9%, debelog creva 13,6% i prostate 7,2%, dok je kod žena najveći broj umrlih od raka dojke 20,6%, pluća 20,1% i debelog creva 9,4%.
Prevencija malignih bolesti ima ogroman javnozdravstveni potencijal i predstavlja najefikasniji pristup u kontroli malignih bolesti, jer na približno dve trećine faktora rizika koji su odgovorni za nastanak raka moguće je uticati, menjati ih ili ih potpuno eliminisati. Čak 40% malignih bolesti može biti izbegnuto jednostavnim merama: prestankom pušenja, ograničenim konzumiranjem alkohola, izbegavanjem suvišnog izlaganja suncu, zadržavanjem prosečne težine konzumiranjem zdrave hrane, vežbanjem, kao i zaštitom od infekcija koje se mogu razviti u rak.
Ukoliko do bolesti ipak dođe, njen je ishod moguće poboljšati ranim otkrivanjem, adekvatnim lečenjem i rehabilitacijom uz odgovarajuće palijativno zbrinjavanje. U Srbiji su doneti nacionalni programi za skrining raka grlića materice, raka dojke i kolorektalnog raka, koji će u narednom periodu značajno smanjiti obolevanje i umiranje od navedenih lokalizacija malignih tumora. Na skrining raka dojke pozivaju se žene starosti od 50 do 69 godina. Mamografski pregledi predviđeni su da se rade svim ženama navedenog uzrasta na dve godine. Skriningom na karcinom grlića materice obuhvaćene su žene uzrasta od 25 do 64 godine, koje se pozivaju na preventivni ginekološki pregled i Pap test jednom u tri godine. Ciljna grupa za testiranje na rak debelog creva obuhvata građane oba pola starosti od 50 do 74 godina, koji se jednom u dve godine pozivaju na testiranje na skriveno krvarenje u stolici.
Na teritoriji Južnobanatskog okruga, po preporuci Ministarstva zdravlja, sprovode se organizovani skrining programi raka debelog creva i raka dojke u Pančevu i pojačan oportuni skrininga raka dojke u Vršcu.
U 2019.god na skrining kolorektalnog karcinoma u Pančevu pozvane su 4964 osobe, a 3199 osoba je uradilo test na okultno krvarenje. Pozitivan test je bio kod 126 pacijenta, urađeno je 65 kolonoskopija pri čemu je otkriveno 10 karcinoma i 18 polipa debelog creva.
Od 01.01. do 31.12.2019.god na skrining raka dojke u Pančevu pozvano je 3460 žena, a 1095 su uradile mamografiju. Kod 37 žena je urađena dodatna dijagnostika prema Vodiču dobre kliničke prakse i otkrivene su 2 benigne promene.
U 2019.godini sprovodio se pojačan oportuni skrining raka dojke u Vršcu. Ukupno 278 žena iz doma zdravlja je upućeno na mamografiju. Njih 266 su uradile skrining mamografiju i kod jedne je otkriven karcinom.
Ostavite odgovor